Να συναντιόμαστε, όλο και πιο πολλοί, όλο και πιο θαρραλέοι.

Να συναντιόμαστε, όλο και πιο πολλοί, όλο και πιο θαρραλέοι.
Να μικρύνουμε τις αποστάσεις, να φτιάξουμε γειτονιές διαδικτυακές, να ακούσουμε τον θόρυβο του διπλανού, τον αναστεναγμό και το τραγούδι του,
το γέλιο του και την κραυγή του.

Τετάρτη 21 Ιουλίου 2010

3. Εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη είναι το αντικλείδι που ανοίγει κάθε επτασφράγιστη ψυχή. Τρίτο Μέρος

Συνεχίζουμε με το θέμα που ανοίξαμε στα δύο προηγούμενα φύλλα, την εμπιστοσύνη. Συνοπτικά έχουμε αναφέρει τα ακόλουθα:

  • Ο άνθρωπος που κερδίζει την εμπιστοσύνη μας χαρακτηρίζεται από κάποια εξωτερικά εύκολα αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά και από αρετές τις οποίες καλλιεργεί.
  • Δεν μας προκαλεί καχυποψία και φόβο. Δεν κρατάει μυστικά όπλα και κρυμμένα χαρτιά.
  • Είναι ευχάριστος στην παρέα. Όλοι θέλουν να είναι μαζί του.
  • Ταιριάζουν οι πεποιθήσεις, οι αρχές και οι αξίες του με τις δικές μας. Πιστεύει στον εαυτό του.
  • Μας είναι χρήσιμος σαν συνεργάτης και έχει γνώσεις και ικανότητες που πρόθυμα τις μεταβιβάζει και σε άλλους.
  • Είναι ακέραιος, διάφανος, συνεπής, αξιόπιστος.
  • Κρατάει τον λόγο του. Πιστεύει στην αλήθεια και την υπερασπίζεται.
  • Είναι κύριος του εαυτού του και δεν αφήνει τις υποθέσεις του στην τύχη και στους άλλους. Δεν πάει όπου φυσάει ο άνεμος. Είναι αυθεντικός.
  • Είναι υπεύθυνος μπροστά στις δυσκολίες και δεν μέμφεται εύκολα τους συνεργάτες του για τις αποτυχίες.
  • Έχει καλλιεργημένη την αυτοπειθαρχία, εργάζεται με υπομονή και επιμονή.
  • Είναι ταπεινός και αφήνει τα έργα του να μιλήσουν για την αξία του. Οι φιλοδοξίες του ακόμη και αν είναι μεγάλες δεν τον κάνουν υπερόπτη.
  • Είναι απλός – όχι απλοϊκός – και ποτέ δεν κάνει τα απλά περίπλοκα και τα περίπλοκα περιπλοκότερα.
  • Γνωρίζει τι θέλει από τη ζωή του και έχει βάλει προτεραιότητες και τάξη στις επιθυμίες του.
  • Δεν είναι άπληστος και ανταγωνιστικός, δεν εκμεταλλεύεται τους άλλους.
  • Εργάζεται, συνεργάζεται, συναλλάσσεται και συναναστρέφεται βασισμένος πάντοτε πάνω στις αρχές και τις αξίες του.

Η εμπιστοσύνη είναι το αντικλείδι που ανοίγει κάθε επτασφράγιστη ψυχή.

Όλοι έχουμε την εμπειρία της εξομολόγησης προσωπικών μας θεμάτων σε κάποιον που μας ενέπνευσε εμπιστοσύνη. Αλλά και για το αντίστροφο, όταν κάποιες φορές ένας άλλος μας εμπιστεύθηκε “τα δικά του”, όπως συνηθίζουμε να λέμε.

Είναι οι πιο γλυκές στιγμές στην ανθρώπινη επικοινωνία, όταν συναντούνται δυο ψυχές και αγγίζονται μεταξύ τους.

Έχει δουλέψει τότε το αντικλείδι της εμπιστοσύνης. Όλα εκείνα που τα διπλοκλείδωσαν η απογοήτευση, η απόρριψη από τους άλλους, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, οι φόβοι και οι φοβίες, οι μικρές και μεγάλες αποτυχίες, η αποθάρρυνση που προήλθε από τα αγαπημένα πρόσωπα, οι επεμβάσεις εκείνων που κλέβουν τα όνειρά μας – οι ονειροκλέφτες, όλα αυτά μπορεί να τα ξεκλειδώνει και να τα φέρνει στο φως η εμπιστοσύνη.

Κάθε απώλεια εμπιστοσύνης τραυματίζει την πίστη μας στους ανθρώπους.

Όταν οι διαφορές ανάμεσα σε δυο ανθρώπους γίνονται συγκρούσεις, όταν οι συγκρούσεις γεννήσουν θυμό, πίκρα και θλίψη, όταν τα παραφουσκωμένα “εγώ” τους θέλουν να καβαλήσουν το ένα το άλλο, τότε γκρεμίζεται και το τελευταίο λιθαράκι εμπιστοσύνης ανάμεσά τους.

Όταν οι ελπίδες που είχαμε βασίσει σε κάποιον άνθρωπο διαψεύδονται από τη ψυχρή, αδιάφορη ή και επιθετική στάση του απέναντί μας, τότε είναι η στιγμή που χάνουμε την εμπιστοσύνη μας σ’ αυτόν.

Πολύ συχνά όμως σε κάθε τέτοια περίπτωση που θα μας συμβεί να χάσουμε την εμπιστοσύνη μας σε κάποιον, παρασύρεται μαζί στο γκρέμισμα και ένα κομμάτι από την πίστη μας στην εμπιστοσύνη γενικότερα.

Από δική μας αμέλεια και ευθύνη, από ενστικτώδη αυτοάμυνα, γινόμαστε τότε πιο κλειστοί, πιο σφιγμένοι, πιο καχύποπτοι απέναντι και σε όλους τους άλλους. Καχύποπτοι ακόμη και προς εκείνους που συνεχίζουν να αξίζουν την εμπιστοσύνη μας και κυρίως απέναντι σε εκείνους που θα συναντήσουμε στο μέλλον.

Κάπως έτσι μαζί με τις φωνές των γονιών που ακόμη αντηχούν στα αυτιά μας – να προσέχουμε τους αγνώστους και τους ξένους – και σε συνδυασμό με τις τραυματικές αυτές εμπειρίες γινόμαστε δύσπιστοι, ξενοφοβικοί, ρατσιστές και επιθετικοί.

Γονείς και παιδιά.
Μια σχέση “σχολείο” για την ανάπτυξη της εμπιστοσύνης.

Μαθαίνουμε τον κόσμο μέσα από την σχέση με την μητέρα μας όταν είμαστε νεογέννητα. Μαθαίνουμε την απόλαυση του παιχνιδιού και του γέλιου με τα πρώτα “κου-πε-πε” του πατέρα και της μάνας. Αρχίζουμε να ξεχωρίζουμε τα πρόσωπά τους από τα πρόσωπα των αγνώστων. Σε εκείνη την περίοδο όλοι οι άλλοι είναι έμπιστοι και καλοδεχούμενοι.

Κάποιες φορές κάτι πιάνουν “οι κεραίες” του βρέφους στη μορφή ενός αγνώστου και βάζει τα κλάματα φοβισμένο. Δεν τον εμπιστεύεται μέχρι να δεχτεί ένα γλύκισμα, ένα δώρο, μια προσφορά, μέχρι να ακούσει την φωνή του και να την εγκρίνει σαν συμπαθή.

Περνούν οι μήνες και τα χρόνια και το παιδί ανακαλύπτει ότι υπάρχουν και τα “Μη εκεί, Μη ετούτο”, τα ΟΧΙ, οι αρνήσεις στις επιθυμίες του, οι περιορισμοί στην ακτίνα δράσης του.

Γίνεται τότε πιο διστακτικό στην διεκδίκηση, μαθαίνει στην πειθαρχία. Δυστυχώς πολλές φορές μαθαίνει και συνηθίζει στην υποταγή ή στην απείθεια και στην διαρκή εξέγερση.

Δέχεται τον συμβιβασμό ανάμεσα σε κανόνες και επιθυμίες αρκεί οι κανόνες να είναι σταθεροί και σεβαστοί. Κάποια στιγμή όμως όταν η κρίση και η μνήμη δυναμώνουν θα συνειδητοποιήσει ότι όλο και πιο συχνά οι θεματοφύλακες των κανόνων και οι ρυθμιστές των επιθυμιών του – οι γονείς και τα μεγαλύτερα αδέλφια του – δεν σέβονται πάντα τους κανόνες και συχνά αθετούν τις υποσχέσεις τους.

Ακόμη χειρότερα αν καταλάβει ότι το εξαπατούν.
Τότε θα μάθει να μην εμπιστεύεται. Οι πρώτοι που διδάσκουν εμπιστοσύνη είναι οι γονείς. Οι πρώτοι που μας μαθαίνουν πότε και ποιους να μην εμπιστευόμαστε είναι οι γονείς μας. Πόσο κατάλληλοι είναι άραγε γι αυτή την εκπαίδευση όταν οι ίδιοι είναι γεμάτοι φοβίες;

Αυτός που διδάσκει εμπιστοσύνη πρέπει να μπορεί να την εμπνεύσει και να είναι ο ίδιος παράδειγμα. Πρέπει να έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά και τις αρετές που αναφέραμε στην αρχή. Δεν είναι πολλοί βέβαια που συγκεντρώνουν όλα αυτά. Ο μέσος άνθρωπος διακρίνεται για τις πολλές αδυναμίες του παρά για τις πολλές αρετές του.

Έτσι αυτό που μαθαίνει το παιδί, από γονείς που δεν μπορούν να του εμπνεύσουν εμπιστοσύνη, είναι το να απαιτεί υπερβολικά εχέγγυα για να εμπιστευτεί κάποιον, με άλλα λόγια να εμπιστεύεται πολύ δύσκολα τους ανθρώπους.

Μα θα πει κανείς δεν είναι φυσιολογικό να δίνουμε την εμπιστοσύνη μας “υπό όρους”; Βεβαίως και έτσι είναι και οι όροι αυτοί είναι τα χαρακτηριστικά και οι αρετές εκείνων που αξίζουν την εμπιστοσύνη μας. Το θέμα είναι πόσο καχύποπτοι είμαστε και πόσο υπερβολικά απαιτητικοί γινόμαστε απέναντι στους άλλους όταν κι εμείς οι ίδιοι δεν μπορούμε να εκπληρώνουμε τόσους όρους και χαρακτηριστικά ώστε να είμαστε έμπιστοι.

Η εμπιστοσύνη λειτουργεί καλύτερα
όταν είναι αμοιβαία.

Φθάνουμε λοιπόν στο σημείο να συμπεράνουμε πως για να λειτουργούμε πιο αποδοτικά και δημιουργικά στις σχέσεις μας πρέπει και να είμαστε ανοιχτοί στο να εμπιστευτούμε τον άλλο αλλά και εμείς οι ίδιοι να είμαστε ή να κάνουμε όσα πρέπει για να κερδίσουμε την δική του εμπιστοσύνη.

Η εμπιστοσύνη μπορεί να είναι μονόπλευρη αλλά όχι για πάντα.

Ο γενναιόδωρος άνθρωπος, ο ακέραιος, ειλικρινής και αξιόπιστος, ο άνθρωπος με αυτοπεποίθηση μπορεί να χαρίσει την εμπιστοσύνη του σε κάποιον στην αρχή της γνωριμίας ή της συνεργασίας τους και για κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα, χωρίς πολλούς αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις, χωρίς ιδιαίτερες επιφυλάξεις.

Το θέμα είναι για πόσο μπορεί αυτό να συνεχίζεται, όταν ο απέναντί του εισπράττει διαρκώς, χωρίς να ανταποδίδει τα ανάλογα ή τουλάχιστον χωρίς να αναγνωρίζει αυτήν την γενναιοδωρία, ανταποδίδοντας έστω το ελάχιστο από τη δική του εμπιστοσύνη.

Η ζωή είναι γεμάτη από θαυμάσιες φιλίες, από ιδανικές επαγγελματικές συνεργασίες και συνεταιρισμούς που είχαν τη βάση τους σε σχέσεις αμοιβαίας και ανεπιφύλακτης εμπιστοσύνης.

Η αμοιβαία εμπιστοσύνη όταν ξεκινήσει, συντηρηθεί για μεγάλο διάστημα και αντέξει συνήθως μεγαλουργεί. Τότε σφυρηλατείται και αναπτύσσεται και δυναμώνει, τότε γίνεται ακόμη πιο ωφέλιμη και παραγωγική.

Η ζωή όμως είναι γεμάτη και από τα αντίθετα παραδείγματα. Παιδιά που εγκατέλειψαν την οικογενειακή ζεστασιά διότι δεν εμπιστεύτηκαν τους γονείς. Σύζυγοι που οδηγήθηκαν σε διαζύγιο λόγω μειωμένης ή μονόπλευρης εμπιστοσύνης. Συνέταιροι που διέλυσαν μια καλή επιχείρηση διότι κλονίστηκε μονόπλευρα η αμοιβαία εμπιστοσύνη.

Ο καθένας αξίζει την αρχική εμπιστοσύνη μας.

Υπάρχουν γύρω μας συνάνθρωποι (συγγενείς, φίλοι, συνεργάτες, υφιστάμενοι) που δεν έχουν όλες τις ικανότητες και τα προσόντα που εμείς ζητάμε ή απαιτούμε να έχουν.

Γινόμαστε πολύ συχνά ανελέητοι και επικριτικοί απέναντί τους διότι θεωρούμε τον εαυτό μας ανώτερο, ικανό και ταλαντούχο ή ακόμη χειρότερα διότι νομίζουμε πως εμείς τα ξέρουμε όλα – είμαστε οι “ξερόλες”.

Εκτός του ότι μπορεί να τους υποτιμούμε επειδή υπερεκτιμούμε τον εαυτό μας, δηλαδή να τους αδικούμε, το πιο σημαντικό είναι ότι δεν τους βοηθάμε αλλά τους καταδικάζουμε να μην βελτιωθούν. Στερούμε την εμπιστοσύνη μας από το πρόσωπό τους λόγω των ελλείψεων και αδυναμιών τους, ενώ εκείνο που χρειάζονται είναι λίγο πότισμα στην γλάστρα της αυτοπεποίθησής τους.

Μια καλή κουβέντα για τις καλές τους προθέσεις, ένας καλός λόγος αναγνώρισης των κόπων τους, μπορεί να συνοδεύει κάθε φορά τις συμβουλές μας για να βελτιωθούν.

Αυτό που θα εισπράττουν με αυτόν τον τρόπο δεν θα είναι η επίκριση για τις αδυναμίες τους αλλά η ενθάρρυνση να προσπαθήσουν περισσότερο ή με διαφορετικό τρόπο. Εκείνο που θα εισπράξουν θα είναι ότι τους εμπιστευόμαστε και έχουμε υπομονή μαζί τους.

Δείξτε εμπιστοσύνη και η εμπιστοσύνη θα κάνει το θαύμα της.

2. Εμπιστοσύνη. Ο άνθρωπος εμπιστοσύνης καλλιεργεί σημαντικές αρετές στις οποίες εμμένει. Δεύτερο μέρος.

Συνεχίζουμε με το θέμα που ανοίξαμε στο προηγούμενο φύλλο, την εμπιστοσύνη. Συνοπτικά στο προηγούμενο φύλλο αναφέραμε τα ακόλουθα εξωτερικά χαρακτηριστικά με τα οποία ένας άνθρωπος κερδίζει την εμπιστοσύνη μας.
  • Δεν μας παραπλανά, είναι δίκαιος και έντιμος. Δεν μας προκαλεί καχυποψία και φόβο. Νοιώθουμε ότι δεν κρατάει σκόπιμα κρυφά όπλα..
  • Νοιώθουμε ευχάριστα και επιζητούμε τη συχνότερη συντροφιά του, ή τη συνεργασία μαζί του. Η παρουσία του μας τροφοδοτεί με αισιοδοξία και όρεξη για δράση και ζωή.
  • Ταιριάζουμε στη νοοτροπία, στη στάση ζωής και στις συμπεριφορές μας. Οι περισσότερες από τις βασικές αρχές και αξίες του και οι περισσότερες από τις πεποιθήσεις του, συμβαδίζουν ή και συμπίπτουν με τις δικές μας.
  • Μας είναι χρήσιμος καθώς οι γνώσεις και οι ικανότητές του είναι αναμφισβήτητες, η δράση του είναι σοβαρή, υπεύθυνη και αποτελεσματική. Είναι αλληλέγγυος και διαθέσιμος.
  • Είναι ακέραιος, είναι διάφανος, είναι αυτό που δείχνει. Είναι συνεπής και αξιόπιστος και αυτό μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς στις συνεργασίες μας. Κρατάει τον λόγο του. Πιστεύει στην αλήθεια και την υπερασπίζεται.
Βαθύτερα μέσα του ο άνθρωπος εμπιστοσύνης έχει αρετές πολύ σημαντικές στις οποίες εμμένει ανυποχώρητα. Ας δούμε μερικές από αυτές:

Αυτοκυριαρχία
που σημαίνει: Είμαι κύριος του εαυτού μου και κρατάω κάθε μέρα και πιο δυνατά στα χέρια μου τη ζωή μου. Αυτό συνεπάγεται “Ανάληψη των ευθυνών μας”. Σημαίνει ότι είμαστε πάντοτε πρόθυμοι και έτοιμοι ώστε:

(α) να αναλαμβάνουμε όλη την ευθύνη για τις επιπτώσεις των λόγων και των πράξεών μας, ολόκληρη την ευθύνη για τα αποτελέσματα της προσωπικής δουλειάς μας,
(β) σε μια ισότιμη συνεργασία (π.χ. μεταξύ συναδέλφων ή συνεργατών) αναλαμβάνουμε πρώτοι και θαρραλέα το μερίδιο της ευθύνης που μας αναλογεί και
(γ) όταν είμαστε προϊστάμενοι ή ηγέτες μιας ομάδας αναλαμβάνουμε ολόκληρη την ευθύνη στις αποτυχίες της ομάδας μας και όταν η ομάδα σημειώνει επιτυχίες, αποδίδουμε επαίνους στην ομάδα κι όχι στον εαυτό μας.

Αισθάνομαι Κύριος του Εαυτού μου σημαίνει ότι ποτέ δεν ρίχνω την ευθύνη στους άλλους, αλλά ούτε στη μοίρα και την τύχη για τις δικές μου αποτυχίες.

Γνωρίζω καλά πως δεν είμαι κι ούτε πρόκειται να γίνω ποτέ αλάθητος. Είμαι λοιπόν έτοιμος να αποδεχτώ το λάθος μου και να το αναγνωρίσω αμέσως με θάρρος και ειλικρίνεια και αν χρειαστεί να το κάνω και δημοσίως. Είμαι επίσης έτοιμος αμέσως μετά να αναζητήσω τα αίτια του λάθους και τον τρόπο να το διορθώσω αλλά και να διορθωθώ εγώ ο ίδιος.

Αν το λάθος ήταν δικό μου και έγινε μέσα σε μια ομαδική συνεργασία αναλαμβάνω προσωπικά την ευθύνη της επανόρθωσης και αυτό καθησυχάζει τους συνεργάτες μου καθώς ξέρουν ότι δεν θα δεχτούν εκείνοι άδικες μομφές ή κατηγορίες ούτε και όλα τα βάρη της επανόρθωσης.

Η Υπευθυνότητα είναι συστατικό της αυτοκυριαρχίας.

Υπευθυνότητα σημαίνει επίσης ότι σε μια συνεργασία και σε κάθε συμφωνία με άλλους για κοινή δράση, είμαι αυστηρός στην εφαρμογή των συμφωνηθέντων αλλά και ταυτόχρονα επιεικής, δηλαδή δίκαιος τόσο με τον εαυτό μου όσο και με τους συνεργάτες μου.

Υπευθυνότητα σημαίνει ότι μπροστά σε απρόσμενες δυσκολίες, δεν θα είμαι εγώ που θα κάνω πρώτος πίσω και ότι γίνομαι παράδειγμα υπομονής και επιμονής και αποκούμπι για τους αδύναμους.

Η αυτοπειθαρχία είναι συστατικό της υπευθυνότητας.

Αυτοπειθαρχία σημαίνει ότι έχω επίπονα εξασκήσει τον εαυτό μου να είμαι ικανός να κάνω αυτά που πρέπει είτε μου αρέσουν είτε όχι προκειμένου να πειθαρχώ στους κανόνες ή στις συμφωνίες μιας ομάδας όπου συμμετέχω. Αυτοπειθαρχία σημαίνει να τιμώ πρώτα απ’ όλα τις δεσμεύσεις μου απέναντι στον εαυτό μου (που είναι και το δυσκολότερο).

Ταπεινότητα.

Δεν εννοούμε τη σεμνοτυφία - την υποκριτική ταπεινότητα, δεν εννοούμε τη ντροπαλή στάση ούτε την υποτίμηση του εαυτού μας σε σχέση με τους άλλους. Η ταπεινότητα δεν κάνει φασαρία αλλά και δεν προκαλεί τα βλέμματα με την επιτηδευμένη δήθεν υποχωρητικότητα και την επίπλαστη ευγένεια.

Ταπεινότητα εννοούμε τη στάση εκείνη που ακόμη και αν είσαι γεμάτος “βραβεία και παράσημα”, δεν τα κουβαλάς μαζί σου επιδεικνύοντάς τα οπουδήποτε βρεθείς. Αποφεύγεις τους κομπασμούς και την φλυαρία για τον εαυτό σου σε δημόσιες εμφανίσεις, αποφεύγεις τις παγίδες που σου στήνουν οι κόλακες. Κανείς ποτέ δεν μπορεί να σε χαρακτηρίσει αλαζόνα.

Ταπεινότητα δεν σημαίνει να είσαι υποχωρητικός ή να ψαλιδίζεις τα φτερά σου ή να καταπνίγεις την ορμή, την τόλμη και την αγωνιστικότητά σου.

Έχεις αυτή την γνήσια ταπεινότητα όταν είσαι διαρκώς αυτοκριτικός και αυστηρός με τον εαυτό σου χωρίς όμως να γίνεσαι ανελέητος μαζί του, χωρίς να γίνεσαι ενοχικός και βασανιστικός. Ταπεινός δεν είναι αυτός που διαρκώς αυτομαστιγώνεται.

Επίσης ταπεινότητα είναι όταν συχνά αναζητάς την κριτική των άλλων αξιολογώντας την και αξιοποιώντας την για να βελτιώνεσαι.

Η ταπεινότητα είναι παιδί της αυτογνωσίας.

Μπορείς, είτε με συντριβή για τα μεγάλα λάθη σου είτε με άνεση για τα μικρά σου, να αναγνωρίζεις όλα τα λάθη σου; Βεβαίως μπορείς όταν έχεις ανά πάσα στιγμή επίγνωση των αδυναμιών και μειονεκτημάτων σου, επίγνωση των περιορισμών των ικανοτήτων σου και των περιορισμών της πραγματικότητας.

Όταν η ταπεινότητά σου είναι γνήσιο τέκνο της αυτογνωσίας σου, τότε θα είσαι άτομο με υψηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση χωρίς ίχνος αλαζονείας ή ναρκισσισμού.

Τότε γνωρίζεις την αξία σου, τις ικανότητές σου, την υπεροχή σου ενδεχομένως αλλά ποτέ δεν σπεύδεις να τα προβάλεις με λόγια πριν αυτά εκδηλωθούν μέσα από τους καρπούς των πράξεών σου.

Ο ταπεινός μπορεί να έχει κι αυτός τις δικές του φιλοδοξίες και ανάγκες να ανέβει ψηλά. Έχει στόχους που εξυπηρετούν τους ανώτερους σκοπούς της δικής του ζωής αλλά βρίσκει πάντοτε τον τρόπο να τα υποτάσσει αν χρειαστεί ή να τα εντάσσει ανάμεσα στις φιλοδοξίες, τις ανάγκες και τους στόχους της ομάδας ή κοινότητας όπου ανήκει, του οργανισμού ή της επιχείρησης όπου εργάζεται, της πατρίδας που υπηρετεί.

Απλότητα.

Η απλότητα έχει πιο άμεση σύνδεση με το ένστικτο, τη διαίσθηση και την ενόραση (ενδοσκόπηση) και γι αυτό δημιουργεί σκέψεις και σχέσεις ουσίας και συμπαράστασης.

Δεν μιλάμε βεβαίως για απλοϊκότητα, δεν μιλάμε για πρωτογονισμό, δεν μιλάμε για την έλλειψη μόρφωσης και καλλιέργειας. Μιλάμε για την συνεχή ελαχιστοποίηση της περιπλοκότητας. Απλό είναι αυτό που απομένει όταν αφαιρούμε τα περίπλοκα, τις δαιδαλώδεις διαδρομές και τους πολυσύνθετους γρίφους.

Ζούμε ωστόσο σ’ ένα κόσμο περίπλοκο, γεμάτο ποικιλόμορφες και αλληλένδετες εξαρτήσεις. Πορευόμαστε μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο επιδιώκοντας πολλούς και αντικρουόμενους στόχους, διότι μέσα μας μαίνονται θύελλες εσωτερικών συγχύσεων και εσωτερικών συγκρούσεων. Οι διαδρομές της δράσης μας γίνονται δαιδαλώδεις γιατί τέτοιες είναι πολύ συχνά και οι διαδρομές της σκέψης μας.

Θέλουμε να λύσουμε τα προβλήματά μας και αντί να τα απλοποιούμε, τα κάνουμε περιπλοκότερα. Αυτό όμως γίνεται γιατί δεν αναγνωρίζουμε ή και διότι δεν αποδεχόμαστε τα δεδομένα και τους περιορισμούς που υπάρχουν σε κάθε πρόβλημα. Δεν ορίζουμε σωστά τα προβλήματα.

Θέλουμε λύσεις του τύπου “και την πίτα ολάκερη και τον σκύλο χορτάτο”. Θέλουμε κέρδη χωρίς να καταβάλουμε το κόστος. Θέλουμε “μόνον τα εύκολα” και μάλιστα τα θέλουμε “εδώ και τώρα”. Γινόμαστε υπερβολικοί μέχρι και άπληστοι και αυτό εκτός απ’ όλα τα δεινά και την σπατάλη δυνάμεων, κάνει και τη ζωή μας ακόμη πιο περίπλοκη.

Ο απλός άνθρωπος δεν κάνει τη ζωή του ακόμη πιο περίπλοκη αλλά ακόμη πιο απλή. Δεν ανακατεύει, δεν συγχωνεύει πολλά προβλήματα μαζί αλλά κάνει το αντίθετο. Αναλύει και διασπά τα σύνθετα προβλήματα σε μικρότερα και απλούστερα ώστε να τα κατανοεί και να τα χειρίζεται καθένα ξεχωριστά και έτσι και ευκολότερα.

Ο απλός άνθρωπος απέναντι στα προβλήματα τοποθετεί απλές ξεκάθαρες ερωτήσεις: Που είναι το πρόβλημα; Τι με ενοχλεί; γιατί με ενοχλεί; Τι θέλω και τι δεν θέλω; Τι μέσα και τι πόρους διαθέτω για να το λύσω; Έχω τις γνώσεις και την εμπειρία κι αν όχι που θα τα αναζητήσω;

Ο απλός άνθρωπος έχει πάντοτε έτοιμες τις απαντήσεις σε τέτοιες απλές ερωτήσεις γι αυτό και μπορεί να τις ταιριάζει κάθε φορά σε κάθε του πρόβλημα. Ο απλός άνθρωπος είναι ξεκάθαρος μέσα του.

Η απλότητα είναι ένα ακόμη τέκνο της αυτογνωσίας.

Ο απλός άνθρωπος δεν έχει σύγχυση γύρω από το ποιος είναι και τι θέλει. Απλός είναι εκείνος που έχει επίγνωση των αναγκών του και των επιθυμιών που αυτές γεννούν. Έχει επίσης ξεκάθαρη επίγνωση των αρχών και των αξιών του καθώς και των πεποιθήσεων που αυτές συντηρούν. Ο απλός άνθρωπος δηλαδή ξέρει ποιες επιθυμίες του είναι θεμιτές και ποιες όχι με βάση τις αρχές, τις αξίες και τις πεποιθήσεις του.

Ξέρει λοιπόν τι θέλει και από αυτά που θέλει ξέρει ποια μπορεί να επιδιώξει τώρα και ποια αργότερα. Έτσι βάζει στους σκοπούς του μια σειρά σπουδαιότητας και τους στόχους που θα εξυπηρετήσουν τον κάθε σκοπό σε ένα ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα. Με δυο λόγια μπορούμε να πούμε ότι:

“Ο απλός άνθρωπος είναι ικανός να βάζει τάξη στη ζωή του αλλά και το φροντίζει διαρκώς ”.

Ο απλός άνθρωπος έχει ταυτότητα που την ορίζει ο ίδιος, έχει επίγνωση της δικής του αφετηρίας και του δικού του προορισμού, δεν περιπλανιέται ποτέ χωρίς πυξίδα κι όποτε συμβεί οι εξωτερικές περιστάσεις να τον εμπλέξουν στα περίπλοκα και δαιδαλώδη, εκείνος έχει πάντοτε δεμένο σε μιαν άκρη τον δικό του μίτο της Αριάδνης.

Στον απλό άνθρωπο, όλα μέσα του είναι ξεκάθαρα και διάφανα. Είναι άνετα ειλικρινής με τους άλλους αφού πρώτα μπορεί να είναι όσο γίνεται πιο ειλικρινής με τον εαυτό του (που είναι και το δυσκολότερο). Δεν κρύβει τις προθέσεις του γιατί έχει ήδη κάνει τις επιλογές του. Δεν τον παιδεύουν οι φιλοδοξίες του γιατί δεν είναι λερωμένες με την απληστία.

Δεν ανακατεύεται σε παιχνίδια απληστίας και δεν μπερδεύεται μέσα σε παιχνίδια ανταγωνισμού. Αναγνωρίζει στον εαυτό του το δικαίωμα να θέλει πολλά, να θέλει μεγάλα και σπουδαία επιτεύγματα αλλά τα διεκδικεί με τον προσωπικό του αγώνα και με έντιμες απλές και αποτελεσματικές συνεργασίες. Δεν τα διεκδικεί από τα δικαιώματα των άλλων και δεν εκμεταλλεύεται ποτέ τους άλλους. Έτσι μπορεί και γίνεται επιτυχημένος χωρίς να κάνει τη ζωή του περίπλοκη.

Τετάρτη 14 Ιουλίου 2010

1. Εμπιστοσύνη. Η συγκολλητική ουσία στις ανθρώπινες σχέσεις και στον κοινωνικό ιστό. Πρώτο Μέρος


Ζούμε σήμερα μια παγκόσμια πολύπλευρη κρίση. Όλο και περισσότεροι μελετητές ισχυρίζονται ότι η κρίση αυτή δεν είναι τίποτε άλλο από μια “παγκοσμιοποιημένη κρίση εμπιστοσύνης”. Κρίση εμπιστοσύνης σε ιδεολογίες, σε θεσμούς, σε συστήματα διακυβέρνησης, σε ηγεσίες.
Ζούμε τον κλονισμό της εμπιστοσύνης προς τους πολιτικούς καθώς η διαφθορά στον χώρο τους βγαίνει στην επιφάνεια. Οι δυσάρεστες αποκαλύψεις λες και έχουν στόχο όχι την διόρθωση αλλά τον μόνιμο κλονισμό της εμπιστοσύνης των πολιτών.
Υπάρχει λόγος σοβαρός να φροντίζουμε να υπάρχει η εμπιστοσύνη σε όλες τις σχέσεις μας. Να εμπιστευόμαστε και να μας εμπιστεύονται.

“Ζητείται ελπίς”. Αυτός ήταν ο τίτλος του βιβλίου που έγραψε ο Αντώνης Σαμαράκης το 1954. Στη μεταπολεμική εκείνη εποχή, ήταν φυσικό επόμενο αυτό που αναζητούσαν όλοι οι άνθρωποι. Αναζητούσαν ελπίδα. Ελπίδα για ένα κόσμο καλύτερο, πιο δίκαιο, χωρίς πείνα και χωρίς πόλεμο.

Τα ίδια αιτήματα 55 χρόνια μετά παραμένουν στην πρώτη σειρά. Μετά από 50 χρόνια οικονομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης στον Δυτικό Κόσμο, ζούμε σήμερα μια παγκόσμια κρίση. Όλο και περισσότεροι μελετητές ισχυρίζονται ότι η κρίση αυτή δεν είναι τίποτε άλλο από μια “παγκοσμιοποιημένη κρίση εμπιστοσύνης”.

Ζητείται ξανά η εμπιστοσύνη στις ιδεολογίες, η εμπιστοσύνη στις αγορές και στα οικονομικά συστήματα που κλονίζονται. Ζητείται η εμπιστοσύνη στους ηγέτες και στους πολιτικούς που η διαφθορά τους δεν μπορεί να κρυφτεί πλέον.

Καθώς η ζωή μας γίνεται ολοένα πιο περίπλοκη, χαοτική και αβέβαιη, αναζητούμε όλοι ακόμη πιο έντονα σήμερα, την εμπιστοσύνη στις μεταξύ μας σχέσεις. Η κούρσα του ανταγωνισμού και η απληστία στις επαγγελματικές σχέσεις γίνεται οδυνηρή γιατί σπανίζει η εμπιστοσύνη. Οι αεριτζήδες και οι απατεώνες τριγυρνούν ανάμεσά μας σαν τα αρπαχτικά.

Οι οικογένειες χάνουν τη συνοχή τους και διαλύονται, τα παιδιά απορρίπτουν τις πεποιθήσεις των αποτυχημένων γονιών τους και αναζητούν χωρίς καθοδήγηση την εμπιστοσύνη και το στήριγμα σε δρόμους δαιδαλώδεις και ύποπτους.

Υπάρχει λόγος σοβαρός λοιπόν για τον καθένα μας, να ασχολούμαστε με τη σημασία της εμπιστοσύνης. Υπάρχει λόγος σοβαρός να φροντίζουμε να υπάρχει η εμπιστοσύνη σε όλες τις σχέσεις μας. Να εμπιστευόμαστε και να μας εμπιστεύονται.

Θα επιχειρήσω να καταθέσω μια πιο σφαιρική άποψη για την εμπιστοσύνη, καθώς τα τελευταία χρόνια αυτή την έννοια τη συναντώ όλο και πιο συχνά μπροστά μου και με έχει απασχολήσει ιδιαίτερα. Θα ξεκινήσω με την εμπιστοσύνη στις διαπροσωπικές σχέσεις.

Η εμπιστοσύνη είναι μια πολύ πλατειά έννοια, έτσι όπως τη χρησιμοποιούν οι άνθρωποι. “Σε εμπιστεύομαι” μπορεί να σημαίνει από το “ότι απλά ανέχομαι να είσαι δίπλα μου”, μέχρι και το “να σου είμαι πιστά αφοσιωμένος”.

Η εμπιστοσύνη συνδέεται, εκφράζει και εκφράζεται με πολλές αρετές και αξίες, όπως:
  • ακεραιότητα και αξιοπιστία,
  • απλότητα και αυθεντικότητα,
  • στιβαρή συγκρότηση προσωπικότητας,
  • αυτοσεβασμός, αυτοεκτίμηση και αξιοπρέπεια,
  • αυτοκυριαρχία και αυτοπειθαρχία,
  • εντιμότητα, συνέπεια και διαφάνεια,
  • ανεκτικότητα και σεβασμός προς τον άλλον,
  • στάση προσφοράς και θυσίας
  • φιλομάθεια και ανοιχτό μυαλό
  • και πολλές άλλες.
Μπορούμε να πούμε πολύ συνοπτικά ότι εκείνος που συγκεντρώνει περισσότερες αρετές κερδίζει και περισσότερη εμπιστοσύνη από τους άλλους.
Η εμπιστοσύνη λοιπόν είναι το αποτέλεσμα της εκδήλωσης των πιο πάνω αρετών.

Πριν προχωρήσουμε όμως σε μια εκτενέστερη ανάπτυξη της εμπιστοσύνης σαν αποτέλεσμα των αρετών αυτών, θα αρχίσουμε πιο απλά, μέσα από την καθημερινή εμπειρία μας, καταγράφοντας κάποια εξωτερικά και εύκολα αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά εκείνων των ανθρώπων που εμπιστευόμαστε.

Νοιώθουμε ότι μπορούμε να εμπιστευόμαστε έναν άνθρωπο για πολλούς λόγους αλλά οι πιο αναγνωρίσιμοι είναι οι ακόλουθοι:

1. Ο Πρωταρχικός λόγος.

Πρώτα απ’ όλα, εκείνος ο οποίος θα κερδίσει αρχικά την εμπιστοσύνη μας, είναι αυτός που δεν μας προκαλεί καχυποψία και φόβο – οποιονδήποτε φόβο. Αυτό το καταλαβαίνουμε όταν εμείς απέναντί του νιώθουμε πως δεν είμαστε γεμάτοι επιφυλάξεις, ως συνήθως συμβαίνει με άλλους.

Είναι εκείνος που μας διευκολύνει να νοιώθουμε άνετα μαζί του και να είμαστε πιο ανοιχτοί, “κάθε φορά και λιγότερο κουμπωμένοι”. Δεν μιλάω βέβαια μόνον για τις πρώτες εντυπώσεις μας γι αυτόν αλλά για τις τελικές.

Νοιώθουμε έτσι μαζί του, όταν στη συνέχεια σιγουρευτούμε ότι ο άλλος δεν κρατάει σκόπιμα κρυφά όπλα, που μπορεί να τα χρησιμοποιήσει σε βάρος μας – είτε για να μας εκμεταλλευτεί, είτε για να μας παραπλανήσει, “να μας ρίξει”, προκειμένου αυτός να κερδίσει περισσότερα, ενώ εμείς πιθανόν πολύ λιγότερα ή ακόμη και να ζημιωθούμε.

Από την άποψη αυτή η εμπιστοσύνη ενισχύεται όταν ο άλλος έχει να μας προσφέρει μια σχέση ή μια φιλία ή μια δημιουργική επαγγελματική συνεργασία, από την οποία θα βγούμε και οι δύο δίκαια και αναλογικά κερδισμένοι.

Συνοπτικά: έμπιστος γίνεται αυτός που δεν μας παραπλανά, είναι δίκαιος και έντιμος, δεν κρατά “μυστικά όπλα”.

2. Οι συναισθηματικοί λόγοι,

είναι αυτοί οι λόγοι που, μας κάνουν να αισθανόμαστε κάτι περισσότερο από άνετα, όταν είμαστε μαζί με αυτόν, που κερδίζει την εμπιστοσύνη μας. Είναι όταν νοιώθουμε ευχάριστα και επιζητούμε τη συχνότερη επικοινωνία, τη συντροφιά του, ή τη συνεργασία μαζί του.

Η εμπιστοσύνη που μπορούμε να του έχουμε καθρεπτίζεται πρώτα στο βλέμμα του, στη χαρούμενη και αισιόδοξη διάθεση που εκπέμπουν οι ζεστές ματιές του.

Λόγοι εμπιστοσύνης είναι αυτοί που κάνουν την παρουσία του να μας τροφοδοτεί με αισιοδοξία και όρεξη για δράση και ζωή. Είναι επειδή νιώθουμε ανανεωμένοι και ενισχυμένοι με θετική ενέργεια κάθε φορά μετά από μια συνάντηση μαζί του.

Σε όλες τις συναναστροφές μας δεν ανταλλάσσουμε μόνον λόγια, σκέψεις, ιδέες προτάσεις και επιχειρήματα. Δεν επικοινωνούμε μόνον με τη λογική. Το κύριο μέρος κάθε επικοινωνίας, το υπόβαθρο, είναι η μη λεκτική επικοινωνία, η ανταλλαγή συναισθημάτων.

Για παράδειγμα, όταν τελειώνει μια συζήτηση με έναν πολύ αισιόδοξο και χαρούμενο άνθρωπο, ακόμη κι αν ήταν δυσάρεστο ή περίπλοκο το θέμα μας, εμείς φεύγουμε ασυναίσθητα πιο χαρούμενοι και πιο αισιόδοξοι. Ακόμη κι αν δεν μιλήσαμε για αισιοδοξία, πίστη, ελπίδα, εμπιστοσύνη και άλλα θετικά και παρήγορα, εντούτοις μας έχει μεταδώσει τα θετικά συναισθήματά του.

“Ο άνθρωπος εμπιστοσύνης”, ξεχωρίζει για τη σιγουριά του, που σου τη μεταδίδει. Δεν είναι ούτε ντροπαλός, ούτε και υπερόπτης. Δεν είναι φοβισμένος και ανασφαλής οπότε δεν είναι και κρυψίνους. Κοιτάζει ίσια στα μάτια με θάρρος και σε ελκύει χωρίς να σου προκαλεί αμηχανία.

Βέβαια τα θετικά συναισθήματα δεν είναι αρκετά για να εμπιστευτούμε, είναι όμως αναγκαία.

3. Η χημεία - Όταν ταιριάζουμε,

ή όταν εμείς θέλουμε να ταιριάξουμε μαζί του, όταν μας γοητεύει η προσωπικότητα και η δράση του. Κερδίζει την εμπιστοσύνη μας όταν:
  • η νοοτροπία του,
  • η στάση ζωής του και οι συμπεριφορές του,
  • τα επί μέρους επιτεύγματά του
  • και όλη η πορεία εξέλιξής του
ανοίγουν και σε μας δρόμους που έχουμε ήδη επιλέξει να ακολουθήσουμε.

Προσδοκούμε ή πιστεύουμε ότι η σχέση μας μαζί του θα μας οδηγήσει σε βελτίωση της δικής μας νοοτροπίας, στάσης και συμπεριφοράς και τελικά σε βελτίωση της ζωής μας.

Κερδίζει την εμπιστοσύνη μας, όταν είναι φανερό ότι διαθέτει πλούσια αυτά τα χαρακτηριστικά, τα χαρίσματα που εμείς αναζητάμε, ότι βαδίζει στην ίδια με μας κατεύθυνση κι ίσως και να προπορεύεται.

Από την άποψη αυτή η εμπιστοσύνη ενισχύεται όταν συμβαίνει οι περισσότερες από τις βασικές αρχές και αξίες του και μαζί και οι περισσότερες από τις πεποιθήσεις του, να συμβαδίζουν ή και να συμπίπτουν με τις δικές μας.

4. Όταν είναι χρήσιμος και προσφέρεται,

δηλαδή, όταν οι γνώσεις και οι ικανότητές του είναι αναμφισβήτητες, η δράση του είναι σοβαρή και υπεύθυνη και ο συνδυασμός γνώσης, ικανοτήτων και δράσης έχει φέρει τα εμφανή αποτελέσματά του – τους καρπούς των έργων του.

Όταν είναι αυθόρμητα αλληλέγγυος και υποστηρικτικός, όταν θέλει και μπορεί να γίνει καθοδηγητικός και να παίξει ηγετικό ρόλο.

Εφόσον μάλιστα είναι και διατεθειμένος να μοιραστεί μαζί μας τις γνώσεις και την επιτυχημένη δράση του, να μας καθοδηγήσει ακόμη και να μας στηρίξει, τότε αυτόματα μέσα μας χαρακτηρίζεται “ο άνθρωπός μας”.

5. Όταν είναι ακέραιος

κερδίζει δηλαδή την εμπιστοσύνη μας, όταν σε όλες τις εκδηλώσεις του, παραμένει ο εαυτός του. Ο ίδιος βασίζεται στην ισχυρή και καλλιεργημένη αυτοπεποίθησή του, οπότε πιστεύει ότι δεν χρειάζεται προσωπεία ούτε και προσποιητές συμπεριφορές και γι αυτό και δεν τα χρησιμοποιεί.

Βασίζεται στις ικανότητές του, τις γνώσεις και την εμπειρία του, που προσπαθεί συνεχώς να εμπλουτίζει και δεν χρειάζεται αλλά και δεν προτιμάει τις αθέμιτες ή ανέντιμες πρακτικές.

Δεν υποκρίνεται λοιπόν αλλά και δεν κρύβει τις αληθινές προθέσεις του. Είναι διάφανος. Είναι αυτός που δείχνει.

Τα λόγια του ταιριάζουν με τα έργα του και είναι ειλικρινής σε όλα. Είναι συνεπής και αξιόπιστος και αυτό μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς στις συνεργασίες μας.
“Κρατάει το λόγο που έδωσε – δεν δίνει υποσχέσεις που δεν είναι βέβαιος πως θα μπορέσει να τις τηρήσει”.

Γνωρίζει πώς να διαχειρίζεται τα διλήμματα για να παίρνει αποφάσεις και στέκεται με θάρρος απέναντι στην αλήθεια. Πιστεύει στην αλήθεια και την υπερασπίζεται.

Ο άνθρωπος που διακρίνεται για την εμπιστοσύνη που του έχουν οι άλλοι, είναι πραγματικός Κύριος / Κυρία, δηλαδή κύριος του εαυτού του και κρατάει κάθε μέρα και πιο δυνατά στα χέρια του τη ζωή του.

Επαναλαμβάνω ότι όσες περισσότερες αρετές έχει ένας άνθρωπος, τόσο περισσότερη επιρροή ασκεί στους γύρω του και τόσο περισσότερο κερδίζει την εμπιστοσύνη τους. Επομένως υπάρχουν πολλοί λόγοι που δημιουργούν εμπιστοσύνη – όσοι και οι αρετές, αλλά οι πιο πάνω 5 λόγοι και τα χαρακτηριστικά, βρίσκω να είναι οι θεμελιακοί στην καθημερινή εμπειρία μας, διότι είναι και οι πιο εύκολα αναγνωρίσιμοι.

Στο δεύτερο μέρος θα αναλύσω περισσότερο τα βαθύτερα στοιχεία χαρακτήρα και προσωπικότητας του έμπιστου ανθρώπου।
(ευχαριστώ τους δασκάλους μου, που με βοήθησαν να βλέπω ψύχραιμα και καθαρά τα δαιδαλώδη και περίπλοκα της ζωής μας).

Παρασκευή 2 Ιουλίου 2010

“Δεν είναι κακό να είμαστε καλοί !!!”


“Δεν είναι κακό να είμαστε καλοί !!!”

Θέλω να το βροντοφωνάξω, να το διαλαλήσω, να το μοιραστώ μαζί σας. Σας καλώ να ασχοληθούμε ο καθένας μας ξεχωριστά με την παραδοξότητα που κρύβει αυτή η φράση – προτροπή. Στην φράση του τίτλου αν θέλετε και σας ταιριάζει καλύτερα, αντικαταστήστε το επίθετο “καλός” με το σωστός, ή το ενεργός πολίτης, ή το ευσυνείδητος, ή το πατριώτης, ή το ενάρετος κ.λ.π. , κ.λ.π. ομοίως και τη λέξη “κακό” με την λέξη κουταμάρα, ανοησία, αφέλεια κ.λ.π. και φτιάξτε τη φράση όπως σας εκφράζει.

Βεβαίως θα αναγνωρίσατε ότι υπάρχει κάτι παράλογο και παράδοξο μέσα στην προτροπή αυτή. Βεβαίως το αυτονόητο, για την ορθή λογική (πείτε την παραδοσιακή λογική αν θέλετε), είναι το:
«θέλω να είμαι καλός γιατί αυτό είναι καλό – για μένα και για όλους».

Πόσο ισχυρή όμως παραμένει σήμερα η ορθή λογική; Μην μου πείτε βέβαια πως μία είναι η λογική και πως δεν υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ παραδοσιακής και μοντέρνας ή μεταμοντέρνας κοινής λογικής. Υπάρχουν σήμερα τόσες φθορές και στρεβλώσεις, αλλαγές και διαφοροποιήσεις σε νοήματα και έννοιες που με δυσκολία καταλαβαινόμαστε. Η σημερινή κοινή λογική δεν είναι πλέον κοινή (δηλαδή κτήμα και εργαλείο όλων για στοιχειώδη συνεννόηση και επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων).

Δυστυχώς η σημερινή κοινή λογική (η λογική σε κοινή χρήση – η κυρίαρχη) δεν είναι το σκαλοπάτι για την απόκτηση από όλους μας μιας ελάχιστης απαιτούμενης κοινής συνείδησης στην οποία βασίζουμε την επικοινωνία μας και την οργανωμένη συμβίωσή μας. Έχουμε πριν από πολλές δεκαετίες φύγει από την εποχή της συλλογικότητας, επίσης και από την εποχή της ατομικότητας και οδεύουμε σε μια εποχή όπου η κοινωνία μας δεν έχει σαν λειτουργικές μονάδες της ούτε τις κοινότητες αλλά ούτε και τα άτομα.

Η σημερινή λογική δεν μπορεί να είναι πλέον κοινή διότι είναι κατακερματισμένη, έτσι όπως κατακερματισμένος είναι και ο κάθε άνθρωπος που στροβιλίζεται στον ρυθμό της εποχής μας.
Ας ξαναγυρίσουμε λοιπόν στην προτροπή «δεν είναι κακό να είμαστε καλοί». Τον παραλογισμό που περιέχει καθώς στηρίζει, ως εκ περισσού, με μια άλλη λεκτική διατύπωση, το άλλοτε αυτονόητο «βεβαίως είναι καλό να είμαστε καλοί», τον εγκαθιστά και τον επιβάλει η ξέφρενη εποχή μας. Αυτή η εποχή του χωρίς αρχές ανταγωνισμού, που μας οδηγεί από το αλλοτινό «όλοι για όλους» των μικρών ελληνικών κοινοτήτων, στο παρόν και μελλοντικό «όλοι εναντίον όλων» των σύγχρονων ανθρωποφάγων πόλεων.

Αυτή η φράση – προτροπή στέκει λογικά και αποκτάει χρηστικό νόημα, μόνον σαν απάντηση στην ερώτηση που όλοι θα έχουμε ακούσει να την λέει ο κάθε απογοητευμένος ή πληγωμένος συνάνθρωπός μας, που ίσως και ο καθένας μας να την αντιμετώπισε κάποιες φορές στη ζωή του:
«Μήπως τελικά είμαι εγώ ο βλάκας της υπόθεσης, ο ουραγός της ζωής, ο ανυποψίαστος, ο αφελής και ο εύπιστος; Μα δεν επεδίωξα τίποτε το διαφορετικό, από το να είμαι καλός με τους άλλους. Μήπως όμως γι αυτό είμαι συνεχώς το θύμα; Μήπως δεν κατάλαβα ποτέ μου τι εννοούν οι άλλοι για την καλοσύνη; Μήπως τελικά είναι κακό να είσαι καλός;»

Όλοι μας, μπροστά σε καθένα από τα διλήμματα της ζωής μας, υπολογίζουμε, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, ποιες θα είναι πιθανώς οι συνέπειες της συμπεριφοράς μας – καλής ή κακής. Κάθε φορά δεν είναι δεδομένο ή απόλυτα ξεκάθαρο το πώς πρέπει να συμπεριφερθούμε. Αυτό το πρέπει της ζητούμενης συμπεριφοράς μας δεν έχουμε ποτέ την ετοιμότητα (μπροστά στην πίεση των καταστάσεων) να το ξεκαθαρίσουμε έγκαιρα αν θα προέρχεται από το προσδοκώμενο ή πιθανολογούμενο αποτέλεσμα ή αν θα προκύπτει από κάποιες ηθικές αρχές.
Αν αποφασίσουμε να πράξουμε σύμφωνα με ηθικές αρχές, τότε έχουμε να διαλέξουμε ανάμεσα σε αυτές που τις έχουμε δοκιμάσει, σε εκείνες που είναι κοινά αποδεκτές γύρω μας, στο περιβάλλον μας και βέβαια ανάμεσα και σε αυτές που είναι ευρύτερης ισχύος διότι προκύπτουν μέσα από μια έγκυρη φιλοσοφία που αποδεχόμαστε ή από την θρησκευτική πίστη μας.

Αν πάλι αποφασίσουμε να πράξουμε με τρόπο τέτοιο, ο οποίος υπολογίζουμε (πιθανολογούμε) ότι θα φέρει το επιδιωκόμενο για εμάς αποτέλεσμα, χωρίς να προξενήσει άλλες «παράπλευρες απώλειες», τότε πράττουμε κατά περίπτωση και ενεργούμε γενικά πιο ευέλικτα. Είναι όμως θέμα καλής ή κακής προ-εκτίμησης αν διαλέξαμε την σωστή τελικά συμπεριφορά και συνήθως υπάρχει μεγαλύτερο ρίσκο, τόσο για το αποτέλεσμα, όσο και για τις «παράπλευρες απώλειες».

Κάθε φορά όμως οι ενέργειές μας και η συμπεριφορά μας δεν κρίνονται μόνον σε σχέση με το δικό μας αποτέλεσμα – ζητούμενο, επιδιωκόμενο. Επειδή επηρεάζουν και άλλους ανθρώπους, κρίνονται και από τις επιπτώσεις τους σε αυτούς. Ως προς αυτό λοιπόν θα κριθούμε σαν καλοί ή σαν κακοί συνάνθρωποι. Οι κριτές θα είναι συνήθως οι άλλοι αλλά και ο εαυτός μας αν έχουμε την απαιτούμενη αυτεπίγνωση.

Αυτή η καθημερινή διεργασία του εγκεφάλου μας, αυτή η καθημερινή περιπέτεια της ψυχής μας, η ηθική νοημοσύνη μας, εκφράζει την ικανότητά μας να είμαστε καλοί άνθρωποι. Εν μέρει κληρονομημένη και ανεπτυγμένη αρχικά στην παιδική ηλικία, συνεχίζει να αναπτύσσεται σε όλη μας τη ζωή.

Από μικρά παιδιά, μας μαθαίνουν και μας παροτρύνουν να είμαστε καλοί, δηλαδή ευγενικοί, γενναιόδωροι, συμμετοχικοί, αλληλέγγυοι, ευθείς, ειλικρινείς, φιλικοί, ακέραιοι. Μας αποτρέπουν από το να είμαστε κακοί, δηλαδή μας επιβάλλουν να αποφεύγουμε τις μεγάλες συγκρούσεις, τον φθόνο, την συκοφαντία, τις πονηριές, τις τρικλοποδιές στους άλλους, την απληστία, την υπεροψία, τον εγωισμό.

Ένα σύστημα υποσχέσεων αμοιβών και απειλών τιμωριών από γονείς και δασκάλους, προστίθεται για να επικυρώνει το ποιες θα πρέπει να είναι οι συμφέρουσες επιλογές μας. Μεγαλώνοντας όμως ακούμε και «βλέπουμε» άλλα – αντίθετα. Βλέπουμε και ακούμε πως ο καλός είναι πάντοτε ο βλάκας, ο αγαθιάρης, ο εύπιστος, ο αφελής, το θύμα, ο άβουλος, ο δειλός, ο χειραγωγούμενος, ο παραγκωνισμένος, ο αποτυχημένος και στην πιο ανώδυνη εκδοχή ο αθεράπευτα ρομαντικός. Πως για να επιτύχεις και να ευτυχήσεις στη ζωή, δεν χρειάζεται να είσαι καλός αλλά «πιο πονηρός» από τους άλλους.

Πόσα βάσανα και λάθη μας οφείλονται άραγε στην σύγχυση που προκαλείται από τα αντιφατικά μηνύματα που εισπράττουμε σε όλη την διαδρομή της ζωής μας, για το «τι είναι καλός και αν πρέπει να είμαστε καλοί»;

Σίγουρα τα περισσότερα οφείλονται σε τέτοιες συγχύσεις, σε τέτοιες ταλαντεύσεις και συνεχείς αναπροσανατολισμούς. Η ικανότητα τελικά να είσαι καλός ανάγεται σε τέχνη. Είναι ο πυρήνας της τέχνης να ζούμε σε αρμονία με τον κόσμο, τον εαυτό μας, τον Θεό.

Ενώ ένα καλό παιδί επιβραβεύεται σαν καλό παιδί από όλους, ένας ενήλικας που συνεχίζει να είναι καλός και σαν ενήλικας, θεωρείται τελικά από τους πολλούς πραγματικός βλάκας. Στα παιδιά επιτρέπεται να είναι καλά και τα επιβραβεύουμε. Στους ενήλικες που θα είναι καλοί συνάνθρωποι επιφυλάσσουμε την χειραγώγησή τους και την εκμετάλλευσή τους και σε ακραίες περιπτώσεις και την εξαπάτησή τους.

Οπωσδήποτε τα πράγματα δεν είναι «μαύρη μαυρίλα». Δεν καταπιάστηκα με το θέμα αυτό για να υπερτονίσω το μέρος των κακών που αδικούν τους καλούς. Απλώς μέχρι αυτό το σημείο επισήμανα τις εξαιρετικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν πλέον οι καλοί άνθρωποι στην προσπάθειά τους να αντέχουν, με υπομονή και επιμονή, ευθυγραμμισμένοι με αρχές και αξίες.

Ένας καλός άνθρωπος είναι ούτως ή άλλως ένα φωτεινό πρόσωπο, μια εικόνα του Θεού, που ζει ηθικά επειδή έχει την ηθική στην καρδιά του πρώτα κι ύστερα στο νου του. Ένας καλός άνθρωπος έχει συνεχώς μέσα του την έγνοια για τον συνάνθρωπό του. Ο καλός, ο ευγενικός άνθρωπος, μόνον βλάκας δεν είναι. Τουλάχιστον δεν είναι βλάκας απέναντι στον εαυτό του, αφού ζει έχοντας αντιληφθεί την ουσία του θέματος, που είναι η ακόλουθη αλήθεια: ό,τι κάνουμε για να ωφελήσουμε τους συνανθρώπους μας, ωφελεί τελικά – μακροπρόθεσμα, εμάς τους ίδιους.

Στην εποχή μας στην έννοια του καλού που νοιάζεται για τους άλλους δεν μπορεί παρά να συμπεριλαμβάνεται και εκείνος που νοιάζεται για το μέλλον των επόμενων γενεών δηλαδή για την μόνιμη ειρήνη και την προστασία του περιβάλλοντος.

Ο άστοργος, ο επιθετικός, ο αδιάφορος, ο «πατών επί πτωμάτων», με την τέχνη του κακού προσπορίζεται πρόσκαιρα κέρδη και απατηλές επιτυχίες (ίσως και πλούτη και άνετη ζωή) αλλά δεν βρίσκει ποτέ γαλήνη βαθιά μεσ’ την ψυχή του. Κάθε του επιτυχία την χαίρεται για λίγο και ενώ σαν επίτευγμα εκείνη μπορεί να διαρκεί, εκείνος μένει μετά από λίγο και πάλι αχόρταγος και πάλι διψασμένος. Ποτέ του δεν θα καταλάβει τι είναι εκείνο που του λείπει πραγματικά.

Ο ευγενικός άνθρωπος συντάσσεται πάντοτε στον δρόμο της προόδου, διαφυλάττει και μεταδίδει την ελπίδα και την πίστη για ένα καλύτερο συλλογικό αύριο και χαίρεται τελικά τον δύσκολο αγώνα του, έστω κι αν κλονισθεί πολλές φορές, έστω κι αν παρασπονδήσει λιγότερες. Βαθιά μέσα του υπάρχει η γνώση του τι πραγματικά χρειάζεται από την ζωή του και σ’ αυτό θα στηριχθεί και θα ξανασηκωθεί όσες φορές κι αν πέσει.

Όμως αυτά που ισχύουν για τους ανθρώπους, ισχύουν και στην μεγάλη κλίμακα των ομάδων, των οργανισμών, των κοινωνιών. Η ιστορία μας δείχνει πως έσβησαν τελικά όλα τα σκληρά και ολοκληρωτικά καθεστώτα μετά από την πρόσκαιρη λάμψη των κατακτήσεών τους πάνω σε άλλα αδύναμα και πιο ηθικά οργανωμένα.

Στο χέρι καθενός μας είναι να πιστέψουμε και να διαδίδουμε αυτήν την πεποίθηση: πως οι πολιτικοί σχηματισμοί με έγνοια και φροντίδα για τον συνάνθρωπο βγαίνουν μακροπρόθεσμα κερδισμένοι.

Στο χέρι καθενός μας είναι να τροφοδοτεί την αντοχή του, στον αγώνα του για καλοσύνη, με πίστη σε πανανθρώπινες αξίες, ελπίδα, υπομονή και επιμονή σε ενάρετες αρχές. Κι αν η εποχή μας ζητάει μεγαλύτερες αντοχές και μας βάζει μπροστά σε πιο πολλά ηθικά διλήμματα, τρικλοποδιές, ψεύτικους μύθους και διαστροφές των ηθικών εννοιών, εμείς μπορούμε να απαντάμε:
ΝΑΙ , ΝΑΙ , ΝΑΙ , επιτέλους, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΚΟ ΝΑ ΕΙΜΑΙ ΚΑΛΟΣ ! ! !
Νίκος Νημάς